Na oko pet kilometara od Sokobanje i putu koji vodi ka Aleksincu, nalazi se potez zvan Trebič. Ovo Trebičko polje, koje se nalazi između dva asfaltna puta i na čijoj teritoriji se nalazi česma Miloša Obrenovića sagrađena 1860. godine, takođe je i arheološko nalazište uočeno još u davnoj prošlosti. Feliks Kanic, tokom svojih putovanja po ovim krajevima, dokumentovao je jednu sekiru pronađenu na ovom prostoru, što je bio i direktni dokaz da je ovo područje bilo naseljeno u neolitu.
Trebič ili Trebičko polje je jedan od retkih lokaliteta u sokobanjskoj okolini koji je arheološki istraživan. Prema rečima arheologa, prva arheološka istraživanja usledila su još davne 1969. godine.
– Istraživanja je vodio Petar Petrović, tada mladi naučnik Arheološkog instituta. I on je otvorio jednu sondu koju je već, da kažem, započeo jedan od meštana koji je radio neke radove na imanju i došao do jako zanimljivih otkrića. Otkriven je jedan grob iz antičkog perioda, neka građevina takođe iz antičkog perioda, ali u tom sloju od dva metra dubine, pronađena je keramika i sečiva od okresanog kamena koja su potvrdila da je na ovom lokalitetu egzistiralo naselje iz neolita, odnosno iz perioda vinčanske kulture – kaže dr Petar Milojević, naučni saradnik Arheološkog instituta u Beogradu.
Milojević objašnjava da se radi o epohi koja je na ovim prostorima egzistirala između 5500. i 4500. godine pre nove ere, koju karakterišu velika naselja, megalopolisi sa po nekoliko hiljada stanovnika, više stotina kuća, razvijenom zemljoradnjom i stočarstvom. Pri kraju neolita dolazi do određenih klimatskih promena, do raspada te jedne civilizacije i prelazak u naredni period i epohu ranog bakarnog doba.
– Ono što još znamo o Trebiču, takođe na osnovu arheoloških istraživanja koje je sproveo Zavod za zaštitu spomenika prilikom širenja magistralnog puta ka Aleksincu koja su sprovedena 1997. godine i ticala su se samo prostora koji je zahvatala samo zona eksproprijacije puta, takođe su otkriveni ostaci iz antičkog perioda i takođe se sporadično nalazio materijal iz praistorije. Na osnovu slučajnih nalaza znamo da je ovde pored naselja iz neolita postojalo naselje iz gvozdenog doba i naselje iz poznog eneolita – kaže Milojević.
Na potezu Trebič, nalazi se i jedno staro crkvište koje je i novijeg datuma. Oko njega je i kamenje koje u vidu ostataka temelja okružuje i sam objekat. Crkvište na Trebičkom polju posvećeno je Svetom Vartolomeju, a narod ga zove Sveti Vartoloma.
– Kao što je čest slučaj u arheologiji i koji se tiče prenosa tradicije nekog naseljenog mesta, vrlo često nailazimo na lokalitete koji su korišćeni u praistoriji, zatim u Antici, srednjem veku i eto do savremenih datuma sačuva se na tom prostoru neka sakralna građevina, groblje ili neki drugi beleg koji obeležava to mesto. Takav je slučaj i sa ovom lokacijom gde imamo prvo podignutu česmu, zatim crkvu, skoro je podignut i krst, a znamo iz arheoloških istraživanja da se na ovom potezu nalazilo groblje, verovatno iz kasnoantičkog perioda – kaže Milojević.
Ime Trebiča, vezano je i za jednu od sokobanjskih legendi. Nemogućnost osvajanja Sokograda oružjem rezultiralo je taktikom pregrađivanja reke Moravice. Voda koja je prevalila branu prešla je preko brda i poplavila dolinu. Brdo preko koga je prešla dobilo je naziv Prevalac, a mesto gde je po legendi istrebila stanovništvo, dobilo je naziv Trebič.
– Nažalost, na osnovu arheoloških podataka kojima raspolažemo mi ne možemo ni da potvrdimo legendu, a kamo li da se upustimo u neko datovanje tog perioda, tako da to sve ostaje na nivou legende. Da li se to zaista nekada desilo ili nije možemo pretpostaviti. Ono što možemo da zapazimo jeste velika količina mulja na određenim delovima u dolini, koja možda dokumentuje neku poplavu velikih razmera u prošlosti. Nažalost neke bliže podatke o tome, još ne možemo da damo – zaključuje Milojević.
Istraživali smo…
Nedaleko od poteza i lokaliteta Trebič, nalazi se i selo Resnik. Ovo je selo postojalo i u vreme Turaka, sa većim delom srpskog stanovništva, što saznajemo prema fragmentima popisa vidinskog sandžaka iz 1466. godine koji se nalazi u Arhivu Predsedništva Vlade Republike Turske u Istanbulu (Mešovita građa – Istorijski institut godina 1973).
Prema fragmentima, selo je bilo pod nadzorom Timara-Titula (nadzornik, upravitelj) Bahšije sina Čobana, posadnika tvrđave Banja i imalo je 13 porodica. Nedaleko od sela Resnik ka Sokobanji bilo je i selo Gorna Čučuna čiji je Timar bio Osman sin Imama Fakiha, takođe posadnika tvrđave Banja. Prema izvorima Petra Jovanovića (Banja-1924), selo Čučunje je preseljeno u selo Resnik, po naredbi kneza Miloša Obrenovića. Postoji Čučunjska reka koja se uliva u reku Moravicu, a Čučunje je sada naselje i deo same Sokobanje. Takođe je postojalo, prema fragmentima, i selište zvano Jarina čiji je Timar bio Sulejman sin Davuda. Nalazilo se u blizini sela Resnik i Žučkovac, a u popisu iz 1483. godine i popisima 16. veka, iz ovog selišta razvilo se selo koje se zvalo Jarnino (P. Jovanović). Danas ovo selo na teritoriji Sokobanje ne postoji.
Mini emisiju o potezu Trebič kod Sokobanje, možete pogledati i na našem (You tube) kanalu:
