Nesuđena hidrocentrala postaje spomenik prirode
Zaštićeno područje i spomenik prirode Ripaljka, nalazi se na planini Ozren. Udaljeno je svega pet kilometara od Sokobanje, a do područja vode kako asfaltni, tako i putevi koji vas pešaka mogu odvesti kroz samu prirodu planine. Ovaj spomenik prirode čini sistem kaskada i vodopada, čiji najveći odsek varira sa dužinom od 17 metara. Zadobio je ime Velika Ripaljka, po vodi koja skače, u narodnom jeziku „Ripa”.
Sam sistem kaskada sa vodopadima nastaje od reke Gradašnice. Njen izvor se nalazi na nekih pedesetak metara udaljenosti od Male Ripaljke i puni jezero koje dalje otiče kroz uređen prostor za odmor, pored nekadašnjeg poznatog bazena na Ozrenu, preko 11 odseka i kaskada i dalje na svom putu ka Sokobanji. Kako je vodotok sastavljen od kamena „Bigra”, izgled kaskada, vode i tog šupljikavog kamena daje jaču impresiju u oku, kako posmatrača tako i objektiva,a vodopad čine jedinstvenim.
Nauka je odavno prepoznala značaj ovog dela prirode. Još davne 1896.godine dr Jovan Cvijić opisuje ovaj vodopad, kao veliki značaj. Taj opis i slika vodopada objavljena je u Glasu Srpske akademije nauka i od tada je slika sokobanjske Ripaljke bila prisutna u svim albumima prirodnih lepota Srbije.
Jedan uzrok i posledica čine priču o vodopadu Ripaljka dodatno interesantnom. 1947. godine, izradom elaborata o izgradnji hidrocentrale na mestu vodotoka koji čini Ripaljku, a za potrebe snabdevanja strujom kako sanatorijuma na Ozrenu, tako i Sokobanje, krenulo se izgradnjom i same hidrocentrale. 1949. godine kreće i isporuka struje.
Te iste godine 11. aprila, Federativna Narodna Republika Jugoslavija i njen Zavod za zaštitu i naučno proučavanje prirodnih retkosti Narodne Republike Srbije, stavlja pod zaštitu države Veliku i Malu Ripaljku i nalaže da se radovi na kaptaži i postavljanje hidrocentrale vrate u prvobitno stanje. Ovim zakonskim aktom o zaštiti, Vodopad Ripaljka postaje prvo prirodno dobro stavljeno pod zaštitu države, a 11. april biva proglašen Danom zaštite prirode u Srbiji.
Vodopad Ripaljka je oduvek privlačio pažnju, kako meštana tako i turista koji dolaze u Sokobanju. Može se reći da je jedan od najposećenijih izletišta i znamenitosti koje ova banja nudi svojim turističkim sadržajem. Veliki broj fotografija ostao je iz prošlosti, počev od starih nostalgičnih aparata koji u monohromu dočaraju boravak, preko crno belih i onih u boji dvadesetog veka sa rolnama za razvijanje, do modernih, digitalnih, sa kojima je i Ripaljka ripnula i odskočila u svet digitala, svet modernih mreža, komunikacije, svesti i saznanja.
