Lokalitet „Međukamenjeˮ nalazi se na međi sela Mužinac i sela Vrmdža. Ovo je jedan od najstarije poznatih lokaliteta iz atara Sokobanje koji je ušao u arheološku literaturu. Evidentiran je još tridesetih godina prošlog veka aktivnostima tadašnjeg Gradskog muzeja u Nišu, a u kasnijem periodu posetio ga je i Vladimir Fjuks iz Američke škole praistorije koji je u to vreme imao jedan od značajnijih projekata u istraživanjima praistorije Balkana sa osvrtom na neolit.
Sa ovog lokaliteta potiče interesantna i šarenolika keramika koja se, prema mišljenjima arheologa, može vezati za Bubanj Hum II kulturu, period poznog eneolita i kraj trećeg milenijuma pre nove ere.
– Reč je o keramici koja je dekorisana jednom šarenolikom lepezom motiva, gde su kasnije najčešće ti urezi punjeni krečom. Na takav način dobijala se keramika koja je crno pečena i jedan interesantan kontrast sa urezima, krečom izvedenim u beloj boji. Ta tehnika se zove inkrustracija i karakteristična je za taj period praistorije – kaže dr Petar Milojević, naučni saradnik Arheološkog instituta u Beogradu.
Prema rečima arheologa, tadašnjim registrovanjem ovog lokaliteta još nije bila dovoljno poznata kultura poznog bakarnog doba. Vladalo je opšte mišljenje da se naišlo na materijal za neku neobičnu neolitsku kulturu i na takav način ušlo je i u literaturu.
– Danas znamo da se ovaj lokalitet nalazi na jako interesantnom mestu. Ovuda prolazi reka Keštica koja je i napravila ove impozantne i impresivne oblike u kamenu, poput nekih zuba koji štrče i ove interesantne stene. Mi verujemo da su takvi oblici, zapravo kraški oblici, bili interesantni i tim praistorijskim populacijama koje su se ovde naseljavale. Tako da i sam izvor i ta geomorfološka formacija, možda, ukazuje na neko kultno mesto tih populacija. To potvrđuje i današnja crkva koja se nalazi ovde i koja je verovatno prenela tu tradiciju iz daleke prošlosti, što nije redak slučaj na velikom broju lokaliteta iz praistorije. Često nailazimo na zapise, crkve, groblja, koja na neki način prenose tu tradiciju i kult koji se još iz vremena praistorije vezivao za pojedina mesta – kaže Milojević.
Crkva Svetog Pantelejmona, koja se nalazi na ovom lokalitetu, obnovljena je 1996. godine na već postojećoj crkvi brvnari. Nalazi se na mestu gde je i gaj hrastova, a pored nje uz sam zid nove crkve je i zapis u kamenu na kome piše da je spomen podignut 1916. godine od strane Negotina Milovanovića iz Mužinca. Od meštana saznajemo, preko usmeno prenesenih predanja, da je iznad crkve nekada bilo staro selo i mesto zvano Kućište, a u vreme Turaka i kovačnica oružja.
Mini emisiju o lokalitetu Međukamenje sa teritorije Sokobanje, možete pogledati i našem (You tube) kanalu.
